Fabryka Maszyn Wiertniczych i Górniczych „Glinik”

---

Historia

Historia powstania fabryki oraz związanej z nią rafinerii jest ściśle powiązana z dynamicznym rozwojem przemysłu naftowego na obszarze Galicji. Po pozytywnych próbach destylacji ropy naftowej, które przeprowadził Ignacy Łukasiewicz oraz odkryciu złóż ropy, zauważono rosnące zainteresowanie tymi zasobami. W okolicy Gorlic zaczęły działać pierwsze przedsiębiorstwa i towarzystwa naftowe, które zajmowały się eksploatacją oraz destylacją ropy naftowej. W 1883 roku kanadyjski inżynier William Henry McGarvey, wspierany przez austriackiego finansistę Johna Simeona Bergheima, założył Rafinerię Nafty oraz Warsztaty Naprawcze w Gliniku Mariampolskim.

Początkowo warsztaty te zajmowały się przede wszystkim remontem maszyn oraz urządzeń wiertniczych, jednak z upływem czasu rozpoczęto produkcję specjalistycznego sprzętu do wierceń naftowych. Zakład remontowy, pierwotnie znany jako „Bergheim and Mac Garvey”, w 1895 roku został przekształcony w „Galicyjskie Karpackie Naftowe Towarzystwo Akcyjne”, które miało swoją siedzibę w Gliniku Mariampolskim, a do którego należał także wspomniany zakład. Po uzyskaniu koncesji, towarzystwo zaczęło wydobywać ropę naftową na terenach Galicji.

Warsztaty zyskały na znaczeniu, przekształcając się w większą firmę pod nazwą „Fabryka Maszyn i Narzędzi Wiertniczych w Gliniku”, co zbiegło się z rosnącym wydobyciem ropy w Polsce, stymulując rozwój zakładu. W roku 1917 miało miejsce oddzielenie Warsztatu Produkcyjnego od Rafinerii Nafty, która była częścią „Galicyjskiego Karpackiego Naftowego Towarzystwa Akcyjnego”. W tym okresie fabryka oferowała szereg produktów: maszyny parowe, kotły parowe, a także produkcję i sprzedaż elementów przewodu wiertniczego, łańcuchów, lekkich i ciężkich wiertnic, wież wiertniczych oraz innych maszyn związanych z wierceniem i poszukiwaniem nafty oraz gazu.

W instalacji uruchomiono produkcję specjalnych świdrów ekscentrycznych zgodnie z patentem Mac Garveya, a także własnej odlewni, w której wykonywano odlewy żeliwne oraz elementy ze stopów miedzi. Poza produkcją, fabryka świadczyła usługi w zakresie naprawy oraz modernizacji wszelkich maszyn i urządzeń wykorzystywanych w kopalniach oraz rafineriach. Produkty fabryki „Glinik” znalazły zastosowanie w przemyśle naftowym nie tylko w Galicji, ale także były eksportowane do takich krajów jak Rumunia, Irak, Syria, Argentyna, Peru, Japonia, Algieria, Meksyk oraz Włochy. W roku 1919 firma zatrudniała 246 pracowników, a w 1924 roku liczba ta wzrosła do 595.

W 1927 roku na VII Targach Wschodnich, które odbyły się w pawilonie „NAFTA”, fabryka zaprezentowała swoje wyroby na stoisku „Karpackiego Akcyjne Towarzystwa Naftowego”, obok 240 innych zagranicznych firm. Niestety, w wyniku kryzysu gospodarczego lat trzydziestych, produkcja w Fabryce Maszyn i Narzędzi Wiertniczych została ograniczona, a czas pracy skrócony do trzech dni w tygodniu. Kryzys udało się przezwyciężyć dzięki realizacji zamówienia rządowego na dostawę pocisków moździerzowych, korpusów granatów, końców toporów dla saperów oraz kotwic.

W trakcie II wojny światowej, do stycznia 1945 roku, z fabryki wywieziono do Niemiec ogromne ilości sprzętu, w tym 70 obrabiarek, 294 ciężkie narzędzia oraz 1639 instrumentów pomiarowych, co znacząco wpłynęło na potencjał produkcyjny zakładu. Po zakończeniu wojny, fabryka została włączona do „Zjednoczenia Przemysłu Naftowego i Gazu Ziemnego”, z nową nazwą „Centralne Warsztaty Naftowe”. W 1950 roku zakład zmienił nazwę na „Fabryka Maszyn i Sprzętu Wiertniczego”, działającą pod nadzorem Centralnego Zarządu Budowy Maszyn Górniczych z siedzibą w Bytomiu.

W latach 1949-1962 fabryka funkcjonowała pod nazwą „Centralne Warsztaty Naftowe”, a od 1973 roku kontynuowała działalność jako Fabryka Maszyn i Sprzętu Wiertniczego „Glinik”, ostatecznie przyjmując nazwę Fabryka Maszyn Wiertniczych i Górniczych „Glinik” (FMWiG). Kazimierz Kotwica, który objął stanowisko dyrektora w 1963 roku, kierował zakładem aż do 1981 roku. W latach 60. fabryka odpowiedziała na rozwój górnictwa węglowego, rozpoczynając produkcję urządzeń górniczych, takich jak stojaki hydrauliczne, które służyły do eksploatacji węgla w kopalniach.

Na początku lat 80. w zakładzie zatrudniano ponad 7000 pracowników, co czyniło go największym zakładem przemysłowym w Gorlicach. W latach 70. wprowadzono obudowy górnicze typu podporowo-osłonowego, których produkcję prowadziły jedynie cztery firmy w Europie, w tym polskie: FAZOS, „GLINIK” oraz “PIOMA”. Te innowacyjne obudowy znalazły zastosowanie w wielu polskich kopalniach węgla kamiennego.

Współpraca fabryki z Akademią Górniczo-Hutniczą oraz FAZOS umożliwiła rozwój nowoczesnych obudów górniczych, jak również nowych rozwiązań technicznych opartych na laboratoriach badawczych oraz badaniach przeprowadzonych w kopalniach. 1 października 1973 roku zainaugurowano działalność gazety zakładowej „Głos Glinika”, w której publikowano artykuły dotyczące fabryki, jej historii oraz personelu, a także szereg informacji dotyczących kultury oraz wydarzeń w regionie.

W latach 1992-1997 FMWiG „Glinik” był spółką akcyjną, stając się drugim polskim producentem przenośników zgrzebłowych. Fabryka rozpoczęła produkcję przenośników ścianowych (Glinik 298/800/BPF1) na podstawie dokumentacji Meco 298/800, a później wprowadziła inne typy na podstawie własnych opracowań. W Gliniku koncentrowano się na projektowaniu nowych maszyn oraz kompleksowym wyposażeniu ścian. Produkty były eksportowane do szeregu państw, takich jak Niemcy, Turcja, Norwegia, Francja, Włochy, Ukraina, a także kontynenty jak Stany Zjednoczone, Kuwejt, Chile czy Egipt.

Jednym z najważniejszych produktów oferowanych przez fabrykę są świdry wiertnicze, które zdobył uznanie w licznych krajach. W latach 1947-1983 wyprodukowano ich ponad 173959 egzemplarzy.

Orkiestra Dęta „Glinik”

W 1921 roku w Gliniku Mariampolskim powstało Towarzystwo Muzyczne „Harmonia”, którego celem była promocja muzyki wśród pracowników „Fabryki Maszyn i Narzędzi Wiertniczych” oraz „Rafinerii Nafty”. Dzięki składkom pracowników zakupiono instrumenty muzyczne z Pułku Artylerii w Nowym Targu. Orkiestra, licząca 24 muzyków, odgrywała znaczącą rolę podczas ważnych uroczystości, w tym w Kasynie Robotniczym. Od 1968 roku, po objęciu patronatu przez Fabrykę Maszyn „Glinik”, orkiestra zaczęła nosić nazwę Orkiestra Dęta „Glinik” i stała się orkiestrą zakładową, zyskując górnicze mundury. W 1999 roku orkiestra została oddzielona od zakładu, a jej opiekę przejęło Stowarzyszenie Miłośników Muzyki im. prof. Jana Skowrońskiego. Niestety, na walnym zebraniu w 2011 roku podjęto decyzję o rozwiązaniu orkiestry, która przez 90 lat była związana z przemysłem naftowym oraz „Glinikiem”.

Zakładowy Dom Kultury „Górnik”

W 1956 roku w Gliniku Mariampolskim przy ul. Michalusa 4 zbudowano Zakładowy Dom Kultury, który obecnie jest obiektem zabytkowym. Stanowił on miejsce licznych wydarzeń kulturalno-oświatowych, siedzibę zakładowej Orkiestry Dętej „Glinik” oraz kół zainteresowań, sekcji sportowych, a także zespołu regionalnego „Pogórzanie”. Znajdowało się tu również Kino „Górnik”. Dziś w tym budynku znajduje się Gorlickie Centrum Kultury.

Biblioteka Zakładowa

Zakładowa Biblioteka Techniczna Fabryki Maszyn i Sprzętu Wiertniczego powstała w 1951 roku. W 2000 roku przekształciła się w placówkę publiczną, a jej opiekę przejęło Starostwo Powiatowe w Gorlicach. Po czterech latach Biblioteka została filią Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gorlicach. Dziś Biblioteka Naukowa-Techniczna, znajdująca się w dawnym biurowcu fabryki przy ul. Michalusa 1G, posiada około 15 000 książek oraz 2 500 roczników czasopism technicznych, w tym dokumentów, takich jak Dzienniki Ustaw oraz Monitory Polskie z 1946 roku.

Fabryka obecnie

W 2012 roku FAMUR SA nabył 100% udziałów w Zakładzie Maszyn Górniczych Glinik Sp. z o.o., a obecnie firma działa jako Grenevia SA FAMUR Glinik Oddział w Gorlicach.

Kalendarium

Rok 1883 to moment, w którym zrodziła się idea powstania zakładu pod nazwą Fabryka Maszyn i Narzędzi Wiertniczych, usytuowanego w Gliniku Mariampolskim.

W okresie od 1949 do 1962 roku, zakład przeszedł transformację, przekształcając się w Centralne Warsztaty Naftowe działające w ramach Galicyjskiego Karpackiego Naftowego Towarzystwa Akcyjnego.

Etap od 1962 do 1973 roku to czas, gdy zakład funkcjonował pod nazwą Fabryka Maszyn i Sprzętu Wiertniczego „Glinik”, co z pewnością odbiło się na jego renomie oraz rozwoju.

W 1992 roku fabryka zmienia swoją formę prawną, stając się spółką akcyjną, co otworzyło nowe możliwości na rynku.

Rok 1997 był istotny dla dalszych losów przedsiębiorstwa, ponieważ nastąpił podział fabryki na mniejsze podmioty, co mogło wpłynąć na zdywersyfikowanie działalności.

W 2012 roku, doszło do przejęcia 100 proc. udziałów Zakładu Maszyn Górniczych Glinik Sp. z o.o. przez FAMUR S.A., co świadczy o dalszym rozwoju i fuzji w branży.

---

Oceń: Fabryka Maszyn Wiertniczych i Górniczych „Glinik”

---